Orpheus Magazine: Vriendschap als je diep in de shit zit

Orpheus Magazine > Orpheus Magazine: Vriendschap als je diep in de shit zit

Verdriet, verbijstering, boosheid en tranen vechten om voorrang, de avond voor het afscheid van zijn vader. Toch moet hij, als zoon, een begrafenisspeech schrijven, die de overledene recht doet. Een plotselinge dood is al niet te bevatten, maar zijn vader pleegde zelfmoord, wat de zoon compleet heeft lamgeslagen. Een zelfmoord die de tongen heeft losgemaakt. Welke woorden zijn dan op hun plaats? De zoon kan ze niet vinden. Tot een vriend hem die nacht komt helpen.

Het verhaal dat Theater Oostpool en Theater Bellevue vertellen in Lieve Vrienden, Familie en Genodigden is gebaseerd op een zeer ingrijpende gebeurtenis uit het leven van de regisseur, Jan Hulst. “Maar alléén wat de basisgegevens betreft: de zelfmoord van mijn moeder, vier jaar geleden, en mijn worsteling bij het schrijven van een afscheidsspeech.” Tijdens een avondje doorzakken met schrijver Daan Heerma van Vos kwamen die emoties ter sprake. “Ik grapte nog: het voordeel van deze tragedie is dat ik er ‘een goede lunchvoorstelling voor Theater Bellevue’ (in Amsterdam) van zou kunnen maken. Maar dat ik het niet zelf zou kunnen schrijven. Daan wilde het graag doen. Hij heeft met mijn gegevens zijn eigen verhaal gemaakt. Waarin een vader zelfmoord pleegt. Maar het stuk gaat daar eigenlijk niet over. De zelfmoord is slechts een gegeven op de achtergrond. Het is een eerbetoon aan vriendschap geworden. Aan de mens die je te hulp komt, je aan de gang krijgt, zelfs nog aan het lachen krijgt als je diep in de shit zit.”

Hulst en Tarenskeen

In de theaterwereld wordt Jan Hulst (35) meestal genoemd in combinatie met leeftijdsgenoot Kasper Tarenskeen. Het schrijf- en regieduo maakte sinds 2015 een flink aantal stukken voor Frascati, Het Nationaal Theater, Oerol en Theater Oostpool. Waaronder The Woods, de naderende dood, Romeo & Julia, Sexual Healing, Baby Crazy, en Detective Moncler. Eigenzinnige en eigentijdse melodrama’s vol ironie, met taalgebruik ‘van de straat’.

Met Lieve Vrienden, Familie en Genodigden van Daan Heerma van Vos gaat Jan dus voor het eerst ‘vreemd’. “Dat moest. Kasper is naast mijn artistieke wederhelft ook een vriend. Die had dit ook niet kunnen schrijven, die heeft mij in die tijd van dichtbij meegemaakt. Daan kende ik slechts zijdelings, die heeft afstand. Afstand die ik ook nodig heb om zo’n stuk te regisseren. Het fijne is dat ik met twee van de vier acteurs die erin spelen, Thomas Höppener en Tom Linde, al samenwerkte in eerdere stukken. Wij zijn gelijkgestemden, wij hebben aan een half woord genoeg om elkaar te begrijpen. Dan kan ik meer ‘maker’ zijn dan regisseur.”

Eigenzinnig en hedendaags

Natuurlijk, het taalgebruik in Lieve Vrienden, Familie en Genodigden is een andere dan in stukken die hij met Tarenskeen maakt. Daan Heerma van Vos gebruikt niet de ‘straattaal’ waarmee Jan en Kasper zich in hun theaterwerk bedienen. “Daan heeft het vanuit zijn eigen wereld geschreven. Het zijn zíjn vrienden die daar ’s nachts bij elkaar zitten. Logisch. Ik lees vaak in beschrijvingen over Hulst en Tarenskeen, zoals in recensies, dat wij ‘hedendaags’ theater maken. Met eigenzinnige taal en absurdistische humor van en voor onze generatie. Ja... mooi, maar dat is een vreemd compliment. Want wat anders? Wij komen uit Amsterdam, onze taal is ‘grootstedelijk’. We maken vanuit onze eigen beleving en dat is vanzelf dan ‘eigentijds’. Ook de taal. We gaan anno 2023 natuurlijk niet in taal van Tsjechov of Shakespeare communiceren.”

Amsterdammers of niet, sinds een aantal jaren zijn ze wel ‘huisregisseurs’ van Theater Oostpool. Dat zetelt in Arnhem. Het gezelschap, onder leiding van artistiek directeur en regisseur Daria Bukvic´, veranderde een jaar geleden de naam van Toneelgroep Oostpool in Theater Oostpool, omdat het naast toneel ook muziektheater maakt, zoals vorig seizoen voor Theateralliantie de familievoorstelling Wolfgang, het wonderjong van het duo Pieter Kramer en Don Duyns.

Zou je dat nou wel doen?

“Ik was op school, hoorde ik vaak, een enfant terrible” vertelt Jan verder. “Zelf vond ik dat ik nogal braaf was, dat het nog wel een stapje verder mocht. Zo sta ik er tegenwoordig nog steeds in als het over theater gaat. Als een idee een plan wordt en een beetje ‘eng’ is om te gaan uitvoeren, als mijn omgeving zegt: ‘zou je dat nou wel doen?’ wordt het voor mij interessant. ”Die vragen kreeg hij ook toen hij met het idee voor Lieve Vrienden, Familie en Genodigden kwam. “Maar zoals ik al zei: het gaat niet over de zelfmoord van mijn moeder en Daan heeft ervoor gezorgd dat ik voldoende afstand heb. Vriendschap is het thema, maar onvermijdelijk zal het stuk bij bezoekers ook een andere ader aanboren. 

Zelfmoord is iets onbegrijpelijks, zeker voor de achterblijvers, de acute rouw is heftiger. Je houdt vragen die nooit beantwoord zullen worden: was degene dan zó ongelukkig dat er geen andere uitweg meer was? Hebben we de signalen niet gezien? Weet je..., zelfmoord reduceert een mens, de daad tekent hem of haar heel erg, schuift het leven dat is geleid naar de achtergrond. Ik had na de dood van mijn moeder heel veel moeite de ‘echte’ mens weer te vinden. De moeder die ze altijd was. En niet de vrouw die een einde aan haar leven maakte.”

Meer stories