Orpheus Magazine: MANOUSHKA ZEEGELAAR BREEVELDS Moeder van Europa
Bij Manoushka Zeegelaar Breeveld denken we aan engagement, een strijdbaar mens, een vrouw die ons met haar werk tot denken wil aanzetten.
“Ja, dat moet. Anders moet ik maar thuis in mijn woonkamer in Almere wat mensen uitnodigen en daarvoor spelen. Ik word niet zo gelukkig van gezellig theater. Ik hou wel van humor en ben een sentimentele dweil, dat mag ook de ruimte krijgen, maar daarnaast wil ik altijd het gevoel hebben dat ik bijdraag aan het verheffen van mensen. Dat klinkt nogal opgeblazen, maar ik bedoel: ik wil met mijn theaterstukken begrip, kennis en inzicht vergroten. Mensen verrijken. De wereld om ons heen is moeilijk te bevatten, naast het gewone leven waarin we werken, onze hypotheek betalen en eten op tafel moeten zetten. Het is de taak van de kunstenaar om te zorgen dat het met die andere ‘voeding’ goed zit.”
De meeste theaterbezoekers zijn van nature al nieuwsgierig en staan open voor nieuwe inzichten. Heb je wel eens het idee dat je met jouw werk, dat vaak de rol van de gekleurde mens en de positie van vrouwen centraal stelt, preekt voor eigen parochie?
“Voor een deel is dat zeker waar. Er komen deels mensen die zich in mijn werk herkennen, maar weer anderen komen uit nieuwsgierigheid. Als ik na afloop van De Plantage van onze voorouders de foyer inging en mensen sprak, dan kreeg ik heel vaak het fijne gevoel dat er een zaadje was geplant. Dat ze nieuwsgierig waren geworden en geraakt. Het is prachtig te merken dat een verhaal een knop kan helpen omzetten om zelf verder na te denken.”
Is het niet vermoeiend nog altijd dat verhaal te moeten vertellen?
“Doodvermoeiend. En ik raak er soms ontmoedigd door. Maar ik kies bovenal ervoor om de dialoog op gang houden met mijn theaterwerk.”
Laten we het hebben over Moeder van Europa. Jij gaat keizerin Maria Theresia van Oostenrijk spelen. In haar Weense hofhouding blijken twee mensen van kleur rond te lopen, een virtuoze violist en schermer Joseph Bologne de SaintGeorge, alias Chevalier en Angelo Soliman, vrijmetselaar. Waarom wil je een verhaal van eind achttiende eeuw vertellen in 2026?
“Omdat ik vind dat de Europese geschiedenis iedereen aangaat die er woont. Het is ook mijn geschiedenis, hoe je het ook wendt of keert. Ze is verweven met mensen die op mij lijken, uit gebieden waar ik van afstam. Er zijn altijd mensen van kleur op dit continent geweest, die een belangrijke rol hebben gespeeld. En waarover je nagenoeg niks weet. Omdat ze, zoals Soliman en Chevalier, zijn ‘weggemoffeld’. Soliman, een zeer intelligente man, sprak zes talen en behoorde tot de notabelen aan het Weense hof. Na zijn dood is hij, gruwelijk genoeg, niet begraven, maar opgezet en tentoongesteld in een museum. Chevalier had een Franse vader en Senegalese moeder. Hij werd ‘de zwarte Mozart’ genoemd. Hij was meester-schermer, een groot sportman, een virtuoos violist en geliefd. Zijn composities werden ooit verboden door de code noir van Napoleon, maar tegenwoordig worden ze gelukkig steeds meer gespeeld.”
Hoe laat je merken dat dit verhaal over mij gaat, over het heden?
“Het is een verhaal uit het verleden, maar in theater gaat het altijd over het ‘nu’. Het gaat over kleur, maar zeker óók over de positie van vrouwen, de wispelturigheid van de macht en verdeling van macht tussen mannen en vrouwen. Alleen al het simpele feit dat wij het spelen, vier mensen van kleur, is een grote trigger dat het over het hier en het nu gaat.”
Dat brengt ons bij de vraag: welke reacties kreeg je het meest toen je met dit idee op de proppen kwam?
“Wie is dat, Maria Theresia? Dat weten de meesten niet. ‘Maria Theresia, heerseres van het Habsburgse rijk, ook de moeder van de beroemde Marie Antoinette, de latere koningin van Frankrijk. Haar doel was één Europa voor elkaar te krijgen’, leg ik dan uit. En dan zie je de meeste mensen fronsen. ‘En die ga jij spelen?’ Ja, die ga ik spelen. Ze was een vrouw, een moeder, en een koningin en dat ben ik ook alle drie. Waar ik reuze benieuwd naar ben is hoe lang mensen in de zaal nog zien dat een zwarte vrouw een witte koningin speelt.”
Maria Theresia, moeder van Europa, probeerde het continent te verenigen. Ze zal niet blij zijn als ze ons nu zou zien.
“Nee, dat denk ik ook niet. Het één worden met verschillende mensen wil nog niet zo goed lukken. Daarom alleen al is het maken van dit stuk nuttig.”
“Ze was een vrouw, een moeder en een koningin. Dat ben ik ook.”
Orpheus Magazine
