Orpheus Magazine: ICONISCHE MUSICAL Foxtrot is terug

< Nieuws & Stories

Nee, ab-so-luut niet. Gerrie van der Klei gaat zich nergens tegenaan bemoeien nu ze opnieuw in de musical Foxtrot gaat spelen. Ze wijst naar Renée de Gruijl aan de overkant van de tafel: “ik speel nu Mathilde, de hospita, Renée speelt Lisette, de rol die ik toen had. Het enige dat ik zeg is: ‘kom maar op, verras me maar.’ Ik ga van haar genieten. Ja, ik heb een bak ervaring, ik heb de allereerste Foxtrot bijna vijftig jaar geleden gespeeld, maar dit is een nieuwe versie met een nieuwe ploeg. Die moeten hun eigen invulling eraan geven, zonder dat een ouwe rot zich ermee bemoeit.”

Verder kan ik niks
Het is dat ze het over zichzelf zegt, ‘ouwe rot’, anders zou het een oneerbiedige kwalificatie kunnen zijn voor de grande dame van de Nederlandse musical. Ze wuift weg hoe bijzonder het is dat ze als tachtigjarige weer op tournee gaat en vele avonden per maand in het theater staat. “Ach, ik weet niet beter. Het is een drug, een verslaving. Ik heb een podium nodig. Ik kan verder ook helemaal niks, moet je weten. Ja, tuinieren, dat kan ik wel.”

Toen bekend werd dat Gerrie opnieuw een rol in Foxtrot zou spelen, stond haar leeftijd in grote letters in de koppen van kranten, tijdschriften en websites. “Hoezo? Wat maakt mij anders dan artsen, schrijvers, mensen in de ‘vrije beroepen’ die gewoon blijven doorwerken?” Renée, 32 jaar: “nou, dat je danst en zingt, door het hele land trekt en niet achter een bureau zit?” Gerrie: “Anne Wil Blankers speelt ook nog. Misschien heb je het dan minder over de lichamelijke belasting, maar ons vak vergt ook grote geestelijke inspanning. Maar komaan, genoeg over die leeftijd.”

Heikele thema’s en taboes
In 1977 speelde Gerrie met Willem Nijholt als Jules het derderangs zangduo in een louche nachtclub. Georgette Hagedoorn had de rol van Mathilde van Wijk de Beaufort, de uitbaatster van een artiestenpension waar Lisette en Jules wonen en zich uitgeven voor ‘concertzangeres’ en ‘leraar Duits’. In de versie van 2026 is William Spaaij Jules en is Gerrie - afwisselend met Marjolijn Touw - Mathilde. Het verhaal speelt zich af in de jaren dertig van de vorige eeuw. Met de dreiging van een oorlog en midden in een enorme economische crisis, sneed dit midden jaren zeventig behoorlijk heikele thema’s en taboes aan. Josien, een meisje uit een verre provincie, betrekt een kamer in het pensioen en wordt kansloos verliefd op Jules, die op mannen valt. Vervolgens raakt ze zwanger van een van zijn vrienden en doet ze in wanhoop een poging tot zelfmoord, want abortus is verboden.

Je moet alert blijven
Gerrie: “het was een musical die de wenkbrauwen deed optrekken in die tijd. Misschien zou je het nu ‘grensoverschrijdend’ noemen. Er wordt in gevloekt, van alles in gezegd en gesuggereerd.” Renée: “‘onze’ Foxtrot is uiteraard naar onze tijd toegeschreven. Regisseur Joep Onderdelinden en scriptschrijver Dick van den Heuvel hebben er aanpassingen in aangebracht. Met grote eerbied voor het origineel. Dat kun je wel aan hen overlaten. Het is eigenlijk treurig dat de controverses en taboes die Annie M.G. Schmidt aansneed, nog altijd bestaan: homorechten, vrouwenrechten, zelfs abortus staat weer ter discussie en wordt verboden in landen om ons heen.” Gerrie: “de wereld is niet echt vooruitgegaan wat die dingen betreft.” Renée: “je moet alert blijven. Daarom is het goed dat deze musical weer wordt gespeeld. Ja, we bevrijden mensen een avond van hun sores, met een musical vol grappen en grollen, geweldige liedjes die eeuwigheidswaarde hebben. Maar Annie levert in Foxtrot ook venijnig commentaar op de samenleving.”

Musical? Geen idee
Foxtrot was in 1977 de eerste musical waarin Gerrie van der Klei speelde. “En meteen in een hoofdrol. Ik kwam uit een compleet ander genre. Ik vormde met mijn zus Dorien het duo The Sissies, en enige jaren toerde ik als de zangeres van de Boy Edgar-band de hele wereld over. Toen we optraden in het Amsterdamse Americain vroeg ik Willem Nijholt, met wie ik erg bevriend was, een duet met me te zingen. Toevallig zat Annie M.G. Schmidt in de zaal. Zij zag het, was onder de indruk en vroeg ons na afloop eens te komen praten. Zo zijn Willem en ik erin gerold.”

Zonder enige verwachting, benadrukt ze. “Musical? Geen musical” idee waarin ik terechtkwam, echt niet. Ja, zwaar onder de indruk was ik wel, want Annie M.G. Schmidt en Harry Bannink, tjéé, dat waren toen al groten. De aanloop met de repetitieperiode was chaotisch, we waren bijna dood, omdat het decor naar beneden viel. Het decor bestond uit etages. Dat begon opeens hevig te kraken toen we stonden te repeteren, Willem kijkt naar boven, pakt me bij de arm en sleurt me naar voren, terwijl achter ons die hele etage op het toneel dondert, met daarop de muzikanten. Er waren gebroken armen en benen, er kwamen ambulances, kortom, chaos.”

“Misschien zou je deze musical nu ‘grensoverschrijdend’ noemen”

Foxtrot het ontstaan en de liedjes

Foxtrot was niet de eerste musical van Annie M.G. Schmidt en Harry Bannink. Twaalf jaar eerder, in 1965, schreven en componeerden ze al hun eerste oorspronkelijke Nederlandse musical Heerlijk duurt het langst. Hiertussen hadden de twee nog ongekend succes met de tv-serie Ja zuster, nee zuster en de musicals En nu naar bed en Wat een planeet. Samen met liedjes als Dikkertje Dap en Annies kinderboeken Pluk van de Petteflet, Jip en Janneke, Minoes, Floddertje en Otje behoren ze tot ons collectieve geheugen.

Cabaret als inspiratie
Het idee voor Foxtrot ontstond toen producent John de Crane Annie vroeg ‘een lekker musicalachtig nummer’ te schrijven, waarin hij eindelijk eens die enorme partij struisveren die hij ooit had aangeschaft, kon gebruiken. Annie dacht onmiddellijk terug aan een tripje naar New York, enkele jaren eerder, waar ze de première van de musical Cabaret meemaakte. De dertiger-jarensfeer maakte grote indruk. Ze bedacht geen nummer, maar een hele musical in de sfeer van Cabaret. Met liedjes, op muziek gezet door Harry Bannink, die uitgroeiden tot klassiekers. Denk aan De dertiger jaren, Dat ene moment, Iedereen was zo, Romeo en Julius en De laatste dans.

Eigen leven
Annie putte voor het verhaal en het personage Josien ook uit haar eigen leven, vertelde ze jaren later in een interview met Ischa Meijer. Zij kwam van Kapelle naar Amsterdam, raakte zwanger ‘van een jongen met een blauwe pet’ en moest in het bekrompen na-oorlogse Nederland een abortus ondergaan. In het lied Over tijd beschrijft ze haar gevoel uit die periode.

“Annie en Harry zijn de grondleggers van de Nederlandse musical”

Meer stories