Zachtop lachen van boek naar theater
Actrice en toneelschrijver/regisseur Esther Scheldwacht, Kobra (theaterproducent red.) en Het Nationale Theater maken er nu een toneelstuk van. Daarin vertolkt Emma Buysse de rol van Malou en Kees Hulst die van psycholoog. Er wordt live gemusiceerd en gezongen door Minouk Beekman.
Esther, jij schrijft het scenario voor dit toneelstuk. Je wist: dit hoort bij mij!
Esther: “Nee. Ik heb vaker voor Kobra gewerkt. Het toneelstuk Lichter dan ik was mijn idee om te maken, voor Zachtop lachen kwam het verzoek vanuit Kobra zelf. Ze vroegen me het boek te bewerken, te theatraliseren. Ik had het gelezen en dacht: dat zou best iets moois kunnen worden! Ik had ideeën wie het zouden moeten doen. Omdat ik me ook graag met het toneelbeeld bemoei, zag ik het hele plaatje al. Toen ik dat met Kobra besprak was het antwoord: dan moet je het ook regisseren.
Toen acteur Kees Hulst het boek las en zich een voorstelling maakte van zijn rol als psycholoog, realiseerde hij zich dat het dit keer een sturende rol betrof.
Hoe aantrekkelijk is zo’n rol?
Kees: “Aantrekkelijk, maar het gaat natuurlijk vooral om de persoonlijke worsteling van Malou. Belangrijk is eerst de goede toon te vinden, voor een therapeut. Los daarvan… het is natuurlijk heerlijk om met Esther, Kobra en Het Nationale Theater samen te werken. Als zo’n kans voorbijkomt grijp ik ‘m.” Esther: “De rol van therapeut lijkt misschien ondankbaar maar onderschat het niet. Ik denk dat het heel moeilijk is, juist omdat je in het boek zo weinig te weten komt over dit personage. Kees moet dus vanuit zichzelf iets meebrengen. Dat kan hij, hij kan zo genuanceerd sturen. De klik met Emma is goed, dat voel je meteen. Het worden hele spannende dialogen tussen Malou en haar psycholoog. ”
Waarom moet het zwijgen, de worsteling die Indische Nederlanders voeren, zichtbaar worden?
Esther: “Intergenerationeel trauma is op veel families van toepassing, niet alleen op Indische. Veel mensen zullen zich hierin herkennen.”
Vorig jaar, tijdens haar speech tijdens de Dekoloniale Indonesië Nederland Herdenking, haalde Esther een fragment uit Zachtop lachen aan. Dat ging over de conversatie tussen een kleinzoon en zijn Indo-Europese oma. Hij zegt dat 'ie op vakantie naar Indonesië gaat. Zij reageert geïrriteerd. Waarom toch zo ver? Zij ging vroeger toch ook niet op vakantie? Waarop hij zegt: Nou oma, dat is niet helemaal waar he? Jij bent vroeger met je moeder en je zus vier jaar op kamp geweest en het was daar onwijs lekker weer.
Een doodse stilte volgt en dan barst oma in lachen uit.
Zit het volgens jou daar, die typerende Aziatische humor?
Esther: “Dit is een cruciaal moment in zowel het boek als het toneelstuk. Het heeft te maken met het weglachen van pijn, het is een manier van leven en ermee kunnen leven. Dat doet Malou, dat is waar ze op stukloopt. Ik herken het wel, dat van alles een grap maken, dingen weglachen. Ik heb ook in therapie gezeten en daar werd gevraagd: waarom lach jij altijd? Ik dacht: wat wil je horen? Dat ik humor heb, Aziatisch ben? Aziatische humor heb? En vervolgens geef ik dus geen antwoord he.”
“Ik herken het wel, dat van alles een grap maken, dingen weglachen”
Kees: “Soms word je er ongeduldig van, van iemand die altijd maar zit te grijnzen. Het kan zelfs irriteren. Tegelijk besef ik dat hier sprake is van een grote mate van wittiness, gevatheid. Malou en Esther zijn goed van de tongriem gesneden. Ze kunnen, wanneer je te dicht op hun huid zit, heel goed pareren.”
Waar hopen jullie op, met Zachtop lachen?
Esther: “Dat het iets openbreekt, dat het ons lukt de kracht van het boek mee te nemen naar de zaal.”
Kees: “Je moet het boek lezen, iedereen móét het boek lezen. Want ieder haalt er zijn eigen verhaal uit. Het Indische aspect, die gevoeligheid, moet je toevallig herkennen. Het gaat over intergenerationeel trauma en dat komt in alle gezindten en nationaliteiten voor. Pas als je het boek uit hebt besef je: dit thema is universeler. Lees dat boek of nog liever: kom kijken!”
Esther: “Laat je niet afschrikken door het woord trauma, dit is ook een spannend verhaal. Wanneer mag je nou als fly on the wall bij een therapeut in de kamer zitten, alles afluisteren? Het is meer dan kommer en kwel, er wordt ook gelachen!”
UITGELICHT!
Zachtop lachen draait om thema's als verdriet en pijn, angst, schuld en trauma's die generaties lang doorwerken. Het gaat ook over humor, die altijd weer een escape oplevert. De rauwe dialoog tussen een psycholoog en een patiënt-in-ontkenning over een allesbepalend geheim wordt afgewisseld met het tenenkrommende verhaal van een op het oog zorgeloos bestaan.