Orpheus Magazine: Mozarts Zauberflöte - the next generation
Orpheus Magazine > Orpheus Magazine: Mozarts Zauberflöte - the next generation
De allermooiste melodieën (live gespeeld) en de beroemde aria’s (gezongen door acteurs/ zangers en een koor) klinken opnieuw. Maar… verwacht geen voorspelbaar avondje opera. Hier gaat het over Mozarts Zauberflöte – the next generation. Mozarts muziek blijft overeind, maar aan het originele libretto (red: teksten van de opera) is door de makers een flinke slinger gegeven. Dat was, zo vonden ze, nodig. Dat belooft wat!
“De liefhebber van opera zal hiervan genieten, maar ook publiek dat nog niet vertrouwd is met het genre. De vonken slaan er vanaf, het gáát ergens over en is bovendien behoorlijk geestig”, zegt Frans van Deursen die in samenwerking met regisseur Theu Boermans voor deze opera een nieuw libretto schreef. Hij verheugt zich op wat komen gaat. Net zoals Boermans die eerder (2019) Amadeus opnieuw naar de theaters bracht. Dat was destijds een coproductie van de Theateralliantie met Het Nationale Theater en OPERA2DAY waaraan de gerenommeerde regisseur verbonden was. “Het smaakte naar meer en ik had de handen vrij. Dus toen de Theateralliantie met het voorstel kwam nu Die Zauberflöte onder handen te nemen, dacht ik meteen: dat is goed, maar de inhoud levert vast en zeker ook discussie op. Mozart was een muzikaal genie en dit is een van zijn meest bekende opera’s, eigenlijk de eerste musical van zijn tijd, een coming of age verhaal dat nog steeds erg aanspreekt.”
Toen Van Deursen hoorde over de plannen met Die Zauberflöte vond hij het net zo’n goed idee. Alleen die originele versie? “Die kon écht niet meer, qua verhaal en dramaturgie. Nogal vrouwonvriendelijk was het, racistisch zelfs hier en daar. Kijk alleen al naar de stereotype wijze waarop de Koningin van de Nacht werd neergezet en hoe er over vrouwen in het algemeen wordt gesproken. Daar kun je anno nu niet meer mee aankomen. Als we daar niets aan hadden veranderd, waren Theu en ik met pek en veren het land uitgestuurd. Het móest bewerkt worden. Bovendien wilden we het in het Nederlands doen, dus alle gezongen teksten zijn vertaald.
De makers kozen net als Mozart destijds voor een cast met acteurs en zangers. De eerste versie met het libretto van de populaire komiek Manuel Schikaneder werd in diens opdracht en voor diens volkstheater gecomponeerd. Mozart kreeg geen toegang tot de hofopera met zijn aristocratische publiek, dus nam hij deze opdracht aan. De meeste rollen werden daarom ook door acteurs gespeeld én gezongen in plaats van door operazangers. Frans van Deursen: “Dat wilden Theu en ik ook, maar daarvoor moesten we wel een goede nieuwe ingang vinden. Dramaturgisch is het origineel sowieso nogal een mijnenveld. Het eerste deel gaat nog wel, dat is meer een soort sprookje over de machtsstrijd tussen Sarastro en de Koningin van de Nacht, waarin Mozart en Schikaneder aanvankelijk partij lijken te kiezen voor de vrouw. Maar in het tweede deel ontspoort het verhaal volledig, komt de Vrijmetselarij er zelfs aan te pas, draaien ze totaal onlogisch honderdtachtig graden en verklaren de man als hoeder van de beschaving. Waarschijnlijk gedwongen door de politieke situatie toen. Enge groepen witte mannen bestaan nog steeds maar ondertussen rammelt de nieuwe generatie stevig aan de poort, op zoek naar een wereld waarin iedereen gelijke kansen krijgt. Precies dat werd ons uitgangspunt.”
Deze radicaal bewerkte Zauberflöte speelt zich af in een naargeestige toekomst waarin een groep ultrarechtse conservatieve mannen onder leiding van Sarastro vasthoudt aan de macht. Voor vrouwen, jongeren en minderheden is geen ruimte bij deze machthebbers. De Koningin van de Nacht is ontdaan van haar macht, haar frustratie is omgeslagen in mannenhaat. Zij zoekt wraak voor het haar aangedane leed maar is daarin al net zo conservatief. Daartussendoor zwerven twee jonge mensen, Tamino en Pamina, de nieuwe generatie, die aanvankelijk allebei voor het karretje van de oude orde worden gespannen, maar zich daar aan moeten zien te ontworstelen. De nieuwe generatie is uit op het verstoten van de macht.
De casting van acteurs was uitdagend, de makers eisten dat alle acteurs over een goede stem beschikken en kunnen zingen. Van Deursen: “Dat moet wel als je overeind wil blijven in een productie die tachtig keer in heel Nederland te zien is. We hebben mooie mensen gevonden, veel jong talent ook. Zoals bijvoorbeeld Sofi a Ferri die Panima speelt. Het gemak waarmee zij zong tijdens haar auditie, zo’n heldere stem, meteen alles raak ook: we hebben veel vertrouwen in haar en de rest van de cast.”
Hoe de nieuwe Zauberflöte straks klinkt en eruitziet? Boermans vermoedt dat het een voorstelling is waarin het publiek, ook jongere mensen, zich herkent. “Ondanks dat het een fantasieverhaal is dat een beeld van de toekomst schetst, zit er veel van nu in. Hoe zou onze toekomst eruitzien als de Capitoolbestormers succes hadden gehad en een macho-dictator als Trump aan het roer staat en zijn spindoctor Steve Bannon, na de dood van zijn baas, die macht niet meer uit handen wil geven? Het verhaal mag klassiek zijn, maar deze bewerking gaat over vandaag. Het wordt nergens te zwaar, er zit ongelooflijk veel humor in. Precies zoals Mozart en Schikaneder er zelf ook in stopten. Wij gunnen de zaal een avond vol van de mooiste muziek en een spannend verhaal dat echt ergens over gaat. Die Zauberflöte blijft actueel.”
Orpheus Magazine
