Orpheus Magazine: Herdenkingsjaar Slavernijverleden in Orpheus
Orpheus Magazine > Orpheus Magazine: Herdenkingsjaar slavernijverleden in Orpheus
Herdenkingsjaar Slavernijverleden & Keti Koti
Op 1 juli 2023 start in heel het land het Herdenkingsjaar Slavernijverleden. 150 jaar geleden is er precies op deze datum een einde gekomen aan de slavernij in het toenmalige Nederlands Koninkrijk. Tijdens het Herdenkingsjaar staan we in Nederland en Caribisch Nederland stil bij deze pijnlijke geschiedenis, en hoe deze geschiedenis vandaag de dag nog een (negatieve) rol speelt in het leven van mensen. Tijdens het Herdenkingsjaar staan verschillende perspectieven centraal: dat van de oorspronkelijke bevolking die in Suriname tot slaaf werd gemaakt, van slavernij in de Oost (of voormalig Nederlands-Indië) en het perspectief van de contractarbeid van met name Chinezen, Javanen en Hindoestanen in Suriname, maar ook Molukse, Ghanese en Zuid-Afrikaanse gemeenschappen. Het Herdenkingsjaar wordt op 1 juli 2024 afgesloten. 1 juli is ook de dag waarop jaarlijks Keti Koti gevierd wordt: een moment om de vrijheid te vieren en de slavernij te herdenken, ook wel de dag van de emancipatie genoemd. De betekenis van Keti Koti is dan ook ‘Ketenen Verbroken’.
Herdenkingsjaar in het theater
In het najaar van 2023 zijn er meerdere voorstellingen in Theater Orpheus te zien in het kader van het Herdenkingsjaar: het toneelstuk De Smeekbede van Korthals Stuurman Producties en een muziektheaterstuk van Orkater: De Plantage van onze voorouders (naar de gelijknamige podcast). De Smeekbede vertelt een verhaal in historisch perspectief, terwijl er in De plantage van onze voorouders een echte zoektocht naar de voorouders van twee vrouwen in beeld wordt gebracht. Dit ontvouwt zich in hoe hun beide histories vervlochten blijken te zijn. Orpheus Magazine ging op pad met Apeldoorner Nericha Marchena, lid van de Ouderen Programmaraad van Orpheus. We ontmoetten twee actrices uit deze voorstellingen: Dionne Verwey (De Smeekbede) en Manoushka Zeegelaar Breeveld (De Plantage van onze voorouders).
Ofschoon het begrip ‘Powervrouwen’ de laatste jaren aan inflatie lijdt, zijn deze drie het écht. Ze spannen zich alle drie in om op toneel en in het maatschappelijk leven bewustzijn, inzicht en hopelijk perspectief te creëren. Het collectief geheugen over ons gezamenlijk verleden is volgens hen aangetast; de reparatiewerkzaamheden gaan traag, maar de officiële excuses die dit kabinet namens de Nederlandse staat heeft gemaakt voor haar aandeel in het slavernijverleden, hebben zeker een groter bewustzijn gebracht. Een eye-opener dat het duistere verleden nog in alle geledingen van de maatschappij doorwerkt. Omdat te begrijpen, ontkomen we er niet aan toch even in kleur te denken. Want terwijl grote groepen (witte) Nederlanders de slavernij als iets uit een ver verleden zagen en zien, knokken de zwarte Nederlanders, vaak nazaten van de slachtoffers van het mensonterende ‘systeem’, nog dagelijks tegen de gevolgen ervan: racisme, discriminatie, uitsluiting, achterstelling, kleineren. En tegen het gevoel dat zij nog voortdurend hun bestaansrecht moeten bewijzen.
Nericha is initiator van Keti Koti Apeldoorn en heeft het tot een van haar levensdoelen gemaakt alle geledingen te verbinden. “Ook de Ouderen Programmaraad van Orpheus vindt de herdenking van ons slavernijverleden een belangrijk thema. Daarom hebben we ook een voorstelling in dit thema geboekt: het Gelderse verhaal ANNA. Ik stop dit bijzondere Herdenkingsjaar duizend procent energie in Keti Koti. Juist omdat ik vaak hoor: “is dat nou nodig hier?” Ja, dat is nodig. Keti Koti is niet een Amsterdamse herdenking, al wordt het daar het groots aangepakt. En het is niet alleen voor mensen van kleur.”
We laten je zien wie we echt zijn
Manoushka: “Wij laten je op het toneel onze eigen bewustwording zien: dat het niet waar is wat ons als zwarte mensen eeuwenlang is ingeprent. Dat we niet meer accepteren dat we als ondergeschikt worden gezien, als minderwaardig. Dat we niet meer alles over ons heen laten komen. Wij hebben het zo veel en zo lang gehoord en aan den lijve ondervonden, dat we ons er naar zijn gaan gedragen. Met deze voorstellingen laten we zien wat en wie we echt zijn. Het gaat er nu niet meer om wat ‘wíj’ doen, maar wat Nederland doet met zijn bevolking van kleur.” Dionne: “Ik ben in Nederland geboren. Als ik een ruimte binnenkom, ben ik er me van bewust dat ik een vrouw ben, van kleur en van een ‘minderheid’. Dan beperk ik in mijn hoofd al de vrijheid om ‘er te zijn’. Ik wil daar van af. Daarom sta ik op het toneel, dat is het doel van de verhalen die ik vertel.”
Geen geheugen, geen toekomst
Alle sporen van hun voorouders zijn nagenoeg gewist. In beide theaterstukken worden verhalen verteld die een volk weer een geheugen geven. Want een volk zonder geheugen heeft geen toekomst. “Wie zijn wortels niet kent, kan niet groeien, staat op de flyer van onze voorstelling. En zo is ‘t,” zegt Manoushka. Nericha: “ik ben geboren op Curaçao, maar mijn roots liggen op Bonaire. Op school kreeg ik vaderlandse geschiedenis. Over de Tweede Wereldoorlog en de verzetsstrijders hier. Over onze eigen cultuur, verzetsstrijders en de slavernijperiode stond nauwelijks een woord in de boekjes.”
Manoushka: “Over slavernij werd en wordt op Surinaamse scholen niet of nauwelijks gerept. Wel over de welvaart en de bloei van de Gouden Eeuw. Maar dat is de Gouden Eeuw in Nederland, zonder een kanttekening over onze voorouders in de overzeese gebieden, over wiens ruggen dat goud werd verdiend.” In hun toneel- en muziektheatervoorstellingen zoeken Manoushka en Dionne daarom de dialoog.
Manoushka: “Ik wil ons verhaal vertellen tot iedereen het kent en ik het niet meer hoef uit te leggen”. Dionne: “We mogen kwaad zijn, emotie geeft ook de energie dit te doen. De noodzaak om onze eigen plek op te eisen is nog nooit zo groot geweest.” Manoushka: “Zolang theater daarbij kan helpen, spelen wij deze stukken.”
Orpheus Magazine
