Orpheus Magazine: JEROEN SPITZENBERGER IS Tsjechov’s Oom Wanja
Waar draait dit even ontroerende als geestige klaaglied ook alweer om? Alle personages in het familieverhaal hunkeren naar liefde. Tevergeefs. Net zo vergeefs is hun zoektocht naar zingeving. Hun bestaan voelt betekenisloos. Dat levert teleurstelling op. Maar hoe ga je daarmee om als je niet in staat bent die om te buigen?
‘Als je geen echt leven hebt, moet je je behelpen met illusies. Dat is altijd nog beter dan niets.’
Na Een Meeuw en De Kersentuin kiest Toneelgroep Maastricht nu voor Oom Wanja. Een logische keuze, volgens artistiek directeur en regisseur Michel Sluysmans. “Tsjechov was rond 1900 de uitvinder van de soap. Voor die tijd gingen toneelstukken over koningen, heersers en goden, maar hij voerde gewone mensen op. Een arts die te veel drinkt, een meisje met liefdesverdriet, een boer die zijn werk haat: mensen dus, zoals jij en ik.
Dat is de kracht van deze stukken, we herkennen onszelf in de personages. In de toekomstdromen die niet uitkomen, terwijl ze het ondertussen maar moeten zien te rooien. Dat is pijnlijk en verdrietig, maar tegelijk ook grappig omdat het zo herkenbaar is. Leedvermaak heet niet voor niets leedvermaak. Bovendien draagt mislukking ook iets schoons in zich. Tsjechov schermt met grote liefde en empathie over de schoonheid van de mens, dat is grappig en ontroerend.”
“Tsjechov was rond 1900 de uitvinder van de soap. Voor die tijd werden stukken geschreven over koningen, heersers en goden maar hij voerde in zijn stukken gewone mensen op.”
Verhalen van Tsjechov zijn tijdloos, ze worden al 125 jaar naar toneel gebracht. Het leuke van klassiekers is dat elke generatie regisseurs en schrijvers zich opnieuw verhoudt tot het stuk en de thema’s. “Ze halen er dingen uit die ze zelf belangrijk vinden. Zo benadrukte Liliane Brakema een paar jaar geleden de zorgen van de arts over het klimaat en de bossen in Rusland. Wij poetsen dat in onze versie niet weg, maar richten ons vooral op de tragische intermenselijke relaties. De liefdescarrousel in dit verhaal. Daar herkennen we ons allemaal in.”
De hoofdrol wordt gespeeld door Jeroen Spitzenberger, waarmee Sluysmans al eerder samenwerkte. “Wanja is misschien wel het meest depressieve personage uit de toneelgeschiedenis. Hij kan niet tegen verandering en prikkels, vindt zichzelf mislukt en ziet geen sprankje hoop in het leven. Je zou kunnen denken: anti-cast voor Jeroen. Als publiekslieveling zou hij kunnen leunen op routine, maar daarmee doe ik hem tekort. In Oom Wanja moet hij een andere kant van zichzelf aanboren, een heel andere Spitzenberger laten zien. Een kant waarvan ik weet, omdat ik hem privé goed ken, dat die er ook is.”
Ook de rest van de cast is veelbelovend. “Wanja is verliefd op Jelena (Wendell Jaspers), maar zij is getrouwd met de professor (Jaap Spijkers). Jelena ziet niets in Wanja, maar wel in de dorpsarts (Jan-Paul Buijs) die op zijn beurt begeerd wordt door Sonja (Myrthe Huber). De moeder van Wanja (Anneke Blok) en de muzikant (Emil Szarkowicz) maken het gezelschap compleet. Genoeg kwaliteit en thematiek voor een mooie avond theater. “Absoluut geen deprimerende zit”, belooft de regisseur. “Integendeel: het is juist leuk om persoonlijke worstelingen op toneel verbeeld te zien, in de vorm van een komedie met onvervulde verlangens. Het is geen Strindberg of Ibsen, die zijn ook erg zwaar, maar daar valt weinig te lachen. Ik denk dat het publiek na Oom Wanja verrukt de zaal uitkomt, misschien zelfs alvast uitzoekt wanneer de volgende Tsjechov te zien is.”
Oom Wanja is onderdeel van het succesvolle kwartet van de Russische toneelschrijver. Tsjechovs kwartet is compleet als ook De Drie Zusters door Toneelgroep Maastricht wordt opgepakt. “Dat gaat zeker gebeuren”, belooft Sluysmans. “Wanneer kan ik nog niet zeggen, maar ik ben er mee bezig.”
“In Oom Wanja moet hij een andere kant van zichzelf aanboren, een heel andere Spitzenberger laten zien.”
UITGELICHT!
Michel Sluysmans speelde als acteur geregeld in stukken die door Peer Wittenbols werden geschreven. Nu regisseert hij een bewerking van hem. “Peers gevoel voor humor, oog voor het kleinmenselijke en vooral zijn prachtige taalgebruik maken hem tot een van de beste schrijvers van ons land. We kiezen elke keer een andere auteur om Tsjechov te bewerken. Voor Een Meeuw was dat Ilja Pfeijffer en voor De Kersentuin Jibbe Willems. Hoe mooi is het dat zij zich met respect buigen over de legacy van Tsjechov?”
Orpheus Magazine
